Postaw na postawę dziecka

Od chwili, gdy dziecko rozwijając się przyjmuje pionową postawę, a później zaczyna chodzić, robi to w charakterystyczny dla siebie sposób. Gdy jest starsze to, po tym jak stoi i jak się porusza możemy je rozpoznać nawet z daleka. Postawa ciała zdradza człowieka i dlatego dla zdrowia rozwijającego się dziecka trzeba zrobić wszystko, aby była on prawidłowa.

Osią całego ciała jest kręgosłup. Wspiera się on na miednicy, która za pośrednictwem stawów biodrowych przenosi ciężar ciała na nogi. Kości to jednak nie wszystko, gdyż utrzymanie prawidłowej postawy możliwe jest dopiero dzięki sile harmonijnie rozwiniętych mięśni i układowi nerwowemu, który stymuluje ich pracę. I właśnie o te wszystkie elementy musimy zadbać w okresie wzrostu dziecka, aby zapewnić mu prawidłową postawę ciała.

Coraz więcej wad postawy

Jednak siedzący tryb życia dzisiejszego społeczeństwa, któremu poddają się również dzieci, powoduje ogólne pogorszenie stanu zdrowia młodego pokolenia. Jednym z efektów tego zjawiska jest coraz częstsze występowanie wad postawy u dzieci i młodzieży. Okazyjne badania przeprowadzane przez ortopedów w placówkach oświatowych nie zastąpią systematycznych obserwacji prowadzonych przez rodziców i lekarzy pediatrów, którzy jako pierwsi mogą zauważyć każdą nieprawidłowość w postawie dziecka. Jeśli pojawi się cokolwiek niepokojącego, należy jak najszybciej zgłosić się z dzieckiem do ortopedy, który postawi diagnozę, wskaże przyczyny wady i zaleci sposób jej korygowania. - U małych dzieci (do pierwszego roku życia) ujawnia się zwykle wrodzone wady układu kostnego, które nie leczone mogą w przyszłości spowodować nieodwracalne już wady postawy. Noworodki rutynowo bada się w kierunku wykrycia dysplazji stawów biodrowych. Badanie należy przeprowadzić w jak najkrótszym czasie po urodzeniu. Obserwacja i kontrola prawidłowego rozwoju dziecka w pierwszym roku życia spoczywa na lekarzach pediatrach z poradni POZ, gdyż w tym czasie niemowlęta bardzo często pojawiają się w ich gabinetach przy okazji podawania kolejnych dawek szczepień ochronnych. Za każdym razem lekarz powinien dokładnie zbadać dziecko także pod względem rozwoju kości. W tym okresie rodzice często nie są w stanie zauważyć niepokojących objawów. To właśnie lekarze rozpoznają nieprawidłowości w układzie kostnym czy mięśniowym powstałe w okresie życia płodowego np.: wady klatki piersiowej i kręgosłupa, wrodzony kręcz szyi, wady wrodzone kończyn dolnych (wrodzone zwichnięcie stawu biodrowego, asymetria długości kończyn), a także wady stóp (stopa wydrążona, stopa końsko - szpotawa, stopa piętowa, stopa szpotawa, stopa końska, stopa płaska, stopa płasko - koślawa).

Duża rola rodziców

Rodzice, którzy są z dzieckiem cały czas powinni zwracać uwagę na to, czy utrzymuje ono symetrię ciała, czy ruchy obu nóżek są podobne i mają ten sam zakres. Jeśli dziecko np. ma tendencję do przekrzywiania główki na jedną stronę może to świadczyć o występowaniu przykurczów mięśni, a ich przyczynę może ustalić lekarz po przeprowadzeniu kompleksowych badań. Zbagatelizowanie wszelkich objawów asymetrycznego układania ciała może po pewnym czasie doprowadzić do nieodwracalnych zmian w układzie kostnym. Zdrowe dziecko zaczyna wstawać w wieku 9-11 miesięcy, około roku zaczyna stawiać pierwsze kroki. Jeżeli w tym wieku nie utrzymuje postawy pionowej, to na pewno należy udać się do lekarza. Gdy dziecko już wstaje i zaczyna chodzić, należy dokładnie obserwować jak stawia nóżki. W tym wieku dzieci mają jeszcze tzw. fizjologiczne płaskostopie, jednak pięta powinna być ustawiona w jednej linii z łydką. Jeżeli pięty "uciekają" na zewnątrz należy skonsultować się z ortopedą, gdyż dziecko koślawi stopy. W tym czasie najlepszą profilaktyką jest zakładanie dziecku bucików ze sztywnym zapiętkiem, należy wybierać buty z atestem zdrowej stopy, oznaczane żółtą naklejką przedstawiającą uśmiechniętą stopkę. W aptekach oferujących sprzęt rehabilitacyjny można także kupić atestowane obuwie dla dzieci. Kiedy dziecko już chodzi, rodzice powinni obserwować, w jaki sposób zdziera buciki. Jeżeli buty ścierane są niesymetrycznie bądź są koślawione do środka, mimo sztywnego zapiętka, wówczas jest to sygnał, aby zgłosić się do ortopedy. Niepokoić może każda sytuacja, gdy dziecko krzywo siedzi, koślawi lub szpotawi kolana, ma zapadniętą klatkę piersiową (bo wtedy płuca gorzej pracują i dziecko szybciej się męczy), nadmiernie wystający brzuch, odstające lub niesymetrycznie ułożone łopatki. Przy nierównej długości kończyn dolnych istnieje zagrożenie bocznym skrzywieniem kręgosłupa zwanym skoliozą. Należy zwracać uwagę, czy dziecko równomiernie obciąża obie stopy. Aby stwierdzić czy dziecko w wieku przedszkolnym koślawi kolana należy poprosić je, aby stanęło z kolankami dociśniętymi do siebie. Maksymalna dopuszczalna odległość między kostkami stóp przy złączonych kolankach u dziecka 6-letniego wynosi 6 cm. Jeśli ta odległość jest większa należy udać się do lekarza.

Nawyk prawidłowej postawy

Do najczęstszych wad ujawnianych u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym należą: stopy płasko-koślawe i skrzywienia kręgosłupa będące następstwem braku poczucia prawidłowej postawy. Zajęcia w ramach tzw. gimnastyki korekcyjnej mają nauczyć wyczucia prawidłowej postawy. - Dla właściwego wykształcenia poczucia prawidłowej postawy konieczna jest odpowiednia liczba godzin w-f w szkole. Dla dobra dziecka nie należy zwalniać go z zajęć w-f  tylko dlatego, że dziecku po prostu nie chce się ćwiczyć. Dla kształtowania prawidłowej postawy konieczne jest zapewnienie dziecku odpowiedniego "miejsca pracy". W tej samej klasie mogą być dzieci z jednego rocznika, z których najwyższy będzie pozostałych przewyższał o głowę. Jeśli wszystkich usadzimy w jednakowych ławkach, to ten najwyższy będzie się garbił i miał ściśnięte nogi, a ten najniższy będzie również przyjmował złą postawę, bo dla niego zeszyt będzie leżał na zbyt wysokim blacie. W czasie pracy przy biurku czy w ławce, dziecko powinno siedzieć wygodnie, stopy powinno mieć oparte o ziemię lub o specjalny podnóżek, jeśli biurko jest wysokie. Siedzenie z "dyndającymi" w powietrzu nogami może usposabiać do wystąpienia płaskostopia. Siedząc dziecko powinno mieć plecy i głowę ustawione w tej samej pozycja jak wtedy, gdy stoi prawidłowo. Niezwykle ważne są tzw. przerwy na ćwiczenia w trakcie nauki w szkole oraz w domu. Wykonywanie, co jakiś czas kilku ćwiczeń rozciągających mięśnie bardzo dobrze wpływa na układ kostno-mięśniowy.

Ważna dieta

Prawidłowy rozwój powinna wspierać zbilansowana dieta. Należy zadbać, aby do szkoły dziecko zabierało pożywne drugie śniadanie np. kanapkę i owoce, a nie batony i chipsy. Powinno pić naturalne soki lub wodę mineralną, a nie coca-colę i inne słodkie napoje gazowane. - Największe zagrożenie pojawieniem się nabytych wad postawy występuje w okresach intensywnego wzrostu tj. od 6 do 7 lat i następnie od 10 do 12 lat. W tych okresach kości rosną bardzo szybko, a za ich rozwojem nie nadążają mięśnie, więzadła i ścięgna. Aparat mięśniowy, którego zadaniem jest utrzymanie właściwej pozycji ludzkiego kośćca, dochodzi do pełnej sprawności po tak szybkim wzroście kości w ciągu pół roku, a nawet dopiero po roku. Należy bardzo uważać, bo w tym czasie młody człowiek może łatwiej ulegać urazom, które mogą zaburzyć rozwój układu kostnego. Z kolei przyjmujące niedbałą pozycję dziecko może doprowadzić do wytworzenia się wady postawy. Dla rozwoju układu mięśniowego bardzo ważna jest aktywność fizyczna, gdyż zmuszane do wysiłku mięśnie szybciej się wzmacniają. Wskazane jest uczestniczenie w tym okresie w zajęciach na basenie. Korzystny wpływ na kręgosłup ma pływanie stylem grzbietowym.

Pośrednią przyczyną pojawienia się wady postawy może być np. niedowidzenie na jedno oko lub niedosłuch, bo może to wymuszać na dziecku chcącemu zarejestrować to, co do niego mówi nauczyciel, mimowolne odwracanie tułowia zawsze w jedną stronę, prowadzące do przyjmowania pozycji skoliotycznej. Dojrzewające dziewczęta starają się ukryć rosnące piersi przyjmując pozycję zgarbioną z zaokrąglonymi plecami. Aby tego uniknąć, rodzice powinni rozmawiać wcześniej z dziećmi, jakie zmiany wkrótce zajdą w ich organizmie.

Okresy powstawania wad

Wyróżnia się 3 zasadnicze okresy kształtowanie się wady postawy. Czas trwania każdego etapu zależy od indywidualnych skłonności dziecka do poddawania się złym nawykom w utrzymaniu ciała. I etap Postawa zniekształcona - zmiany całkowicie odwracalne Przy postawie zniekształconej czynnościowo, kiedy dziecko np. garbi się w pozycji luźnej, ale po zwróceniu mu uwagi jest w stanie czynnie skorygować to skrzywienie. Kiedy dziecko myśli o tym, że ma się wyprostować przyjmuje właściwą pozycję jeszcze bez specjalnego wysiłku. Na tym etapie zmiany są całkowicie odwracalne, jeżeli dziecko zacznie uczęszczać na gimnastykę korekcyjną i dodatkowo codziennie będzie ćwiczyć w domu. II etap Pojawiają się przykurcze mięśni spowodowane przyjmowaniem nieprawidłowej postawy. Dziecko nie jest już w stanie samo przyjąć prawidłowej pozycji. Skuteczna może okazać się specjalistyczna gimnastyka, ale korekcja potrwa dłużej. III etap Zmiany utrwalone w strukturze kości. Dochodzi do trwałych zniekształceń kości np. sklinowacenia kręgów. Na tym etapie konieczne może okazać się leczenie operacyjne. Leczenie ma na celu niedopuszczenie do pogłębiania się zmian. Chodzi o zahamowanie postępu choroby, bo cofnięcie jej jest już niemożliwe. Im wcześniej zostanie podjęte leczenie tym będzie ono trwało krócej. Rodzice muszą aktywnie włączyć się w proces leczenia wady postawy u dziecka zajęcia gimnastyki korekcyjnej w przedszkolu czy ośrodku rehabilitacyjnym nie załatwią sprawy. Rodzice powinni na nie chodzić z dzieckiem, notować sobie, co zaleca rehabilitant i kontynuować ćwiczenie z dzieckiem w domu. Jeśli zakończy się okres wzrostu i przebudowy układu kostnego, już nic nie będziemy w stanie zrobić.

Należy pamiętać, że większość wad nabytych to efekt zaburzenia nawyku utrzymywania prawidłowej postawy ciała. Wady nabyte nawykowe powstają, gdy dziecko:

-prowadzi siedzący tryb życia i ma zbyt mało ruchu

-nosi niewłaściwe obuwie i ubiór

-nosi nieodpowiednio teczkę z książkami (dużo zdrowszy jest plecak, ale i tu trzeba uważać, aby nie był on za ciężki)

-siedzi w niedostosowanej ławce szkolnej

-uczy się przy złym oświetleniu

-spędza dużo czasu przed telewizorem lub monitorem komputera

-jest niedożywione, zmęczone, niedospane

Kolejną przyczyną mogą być przebyte choroby, a także zaburzenia napięcia mięśni. Także wady wzroku lub słuchu mogą utrwalać nawyk nieprawidłowego ustawienia ciała np. krótkowzroczność bądź ubytki w polu widzenia lub jednostronna wada słuchu bywają przyczyną asymetrycznego trzymania głowy.

Na koniec warto wspomnieć, że poprawnie stoimy, gdy klatka piersiowa jest wysunięta do przodu, brzuch wciągnięty, rzepki są zwrócone do przodu, stopy na 2 - 3 palce odstawione względem siebie. Poprawna postawa siedząca jest wtedy, gdy tylną część pośladków opieramy o krzesło, równomierne obciążamy uda i guzy kulszowe, stopy mamy oparte o podłoże. Klatkę piersiową i głowę mamy ustawiona tak samo jak w pozycji stojącej.